Wrocław osobiście i intymnie

Wrocław Europejska Stolica Kultury 2016.  Miasto związane w swojej ponad 1000-letniej historii z wieloma narodami. Związki te podkreśla również Haus Schlesien (Dom Śląski), ukazując Wrocław z perspektywy mieszkających w nim ludzi.

Wrocław – barwna, wielonarodowa mozaika

Wrocław jest piastowski, czeski, habsburski, pruski, niemiecki i polski. Silne bytności tych nacji obecne są również we współczesnym Wrocławiu. Pozostawiła je także mieszkająca tutaj społeczność żydowska. Wrocław został zniszczony w czasie II wojny światowej i potrzebował wiele czasu, aby stać się nowoczesną „Metropolią nad Odrą”. Był to jeden z kilku przełomowych momentów w jego historii. Obecnie jesteśmy również świadkami przełomu. Przeszłość miasta odbija się dosłownie i w przenośni w powstałych w ostatnim czasie konstrukcjach ze szkła i metalu. Zmieniły one oblicze Wrocławia, jednak jego najważniejsze ikony są nadal dobrze widoczne w przestrzeni miejskiej. Świadczą o wspaniałej przeszłości i bogactwie historycznej stolicy Śląska.

Jak powiedział o Wrocławiu Rafał Dutkiewicz, prezydent Wrocławia: „Dzisiaj jest to przepiękne polskie miasto, ale należą do niego wszyscy mieszkańcy, również wszyscy Niemcy, Austriacy, Czesi, Żydzi, którzy tutaj kiedyś mieszkali”. Wypowiedź ta stanowi trafne podsumowanie tego, czym jest Wrocław, czyli barwną wielonarodową mozaiką.

Wrocław w Haus Schlesien

Poruszającą i fascynującą historię miasta przedstawia wystawa czasowa, przygotowana przez Centrum Informacyjno-Dokumentacyjne Haus Schlesien w Königswinter koło Bonn i obecnie można również doświadczyć „Metropolii nad Odrą” nieopodal „drugiej stolicy Niemiec”. Haus Schlesien jest instytucją zajmującą się utrwalaniem i promocją wspólnego, wielonarodowego dziedzictwa Śląska. Z okazji pełnienia przez Wrocław zaszczytnej roli Europejskiej Stolicy Kultury 2016, Haus Schlesien zaprasza w podróż śladami przeszłości obecnej stolicy Dolnego Śląska i przedstawia różnorodne aspekty związane z osobistymi przeżyciami i wspomnieniami osób, które zetknęły się z miastem. Do 11 września tego roku odbywa się tutaj wystawa pod tytułem „Wrocław osobiście. Biograficzne spojrzenie na Europejską Stolicę Kultury 2016”. („Breslau Persönlich. Biografische Blicke auf die Europäische Kulturhauptstadt 2016”).

Na wystawie można zapoznać się z wypowiedziami 50 osób: miejscowych i przejezdnych, Niemców i Polaków, dzisiejszych i dawanych wrocławian, młodych i starych, żyjących i już nieżyjących. Przytoczone w formie cytatów wypowiedzi ujawniają, jak żyje się obecnie w „Metropolii nad Odrą” i jak żyło się tu dawniej, w jakich dzielnicach i na jakich ulicach, jakie zakątki Wrocławia związane są z całkiem osobistymi przeżyciami, co fascynuje wypowiadających się w mieście, jakich spotkali tu ludzi, gdzie się zatrzymują lub zatrzymywali kiedyś, jakie mają wspomnienia związane z Wrocławiem. Ponadto ukazanych i opisanych zostało 20 najważniejszych obiektów i miejsc na mapie miasta, w tym Hala Stulecia, dworzec kolejowy, Odra, rynek z ratuszem i kamienicami mieszczańskimi, ewangelicki wcześniej kościół św. Elżbiety, Uniwersytet Wrocławski, stary żydowski cmentarz. W rezultacie powstał złożony portret Wrocławia, ukazujący również mniej znane miejsca, jak również pozwalający spojrzeć na stolicę Dolnego Śląska z nowej perspektywy.

Wystawa organizowana jest pod patronatem dwóch osobistości związanych z miastem: urodzonego tutaj kardynała Joachima Meisnera, dawnego arcybiskupa Kolonii oraz Rafała Dutkiewiczna, obecnego prezydenta Wrocławia. Przesłanie tego patronatu brzmi: „Wrocław jest miastem wypędzeń, miastem pojednania i miastem spotkań”.

Wrocław nad Renem budzi emocje

Ponieważ wystawa prezentowana jest tylko w języku niemieckim, warto zapoznać się z kilkoma istotnymi wypowiedziami i myślami osób związanych z miastem. Oprócz obu patronów, w tym gronie znaleźli się m.in. kardynał Bolesław Kominek, pierwszy polski arcybiskup Wrocławia, autor porozumienia pomiędzy duchowieństwem polskim i niemieckim, który wypowiedział zdanie istotne dla normalizacji stosunków polsko-niemieckich po drugiej wojnie światowej: „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Z kolei papież Jan Paweł II wyraził się o tym mieście w następujący sposób: „(…)Wrocław jest miastem położonym na styku trzech krajów, które historia bardzo ściśle ze sobą połączyła. Jest poniekąd miastem spotkania, jest miastem, które jednoczy. Tutaj w jakiś sposób spotyka się tradycja duchowa Wschodu i Zachodu.(…)”. To właśnie z tych słów zaczerpnięto określenie „Wrocław miasto spotkań”, które pełni obecnie rolę sloganu reklamowego.

Urodzona we Wrocławiu filozofka pochodzenia żydowskiego, zamordowana w 1942 w Oświęcimiu Edith Stein, zawarła w swoich słowach zachwyt nad architekturą miasta: „Jakiż to cichy, zamknięty w sobie świat. Szeroka, prosta ulica Katedralna wiedzie od mostu obok kościoła św. Krzyża ze wspaniałymi, iglastymi wieżycami gotyckimi – do głównego portalu katedry.(…) Bardzo tę drogę lubiłam. Czułam się tu jakby w świecie ciszy i pokoju, przeniesiona w dawno minione stulecia (…) – pisała o Ostrowie Tumskim.

Symboliczną wędrówką, ukazującą przemianę Wrocławia na przestrzeni wieków, jest ekspozycja przygotowana przez weimarskiego artystę Michaela Merkela. Siedem planów miasta, od renesansu do współczesności, zostały przedstawione w formie „puzzli z podróży”. Rozsypane puzzle odwiedzający mogą układać w dowolny sposób. Koncepcja Wrocławia jako układanki puzzli z różnych epok jest trafnym odniesieniem do wielonarodowego i wielokulturowego charakteru miasta.

Nie tylko wystawa

Wystawa jest tylko częścią z zaplanowanych na ten rok przez Haus Schlesien wydarzeń, które mają związek z Wrocławiem, Europejską Stolicą Kultury 2016. Po oficjalnym otwarciu wystawy zorganizowana została w dniach 3-4 czerwca konferencja „Wrocław – metropolia w przełomie”. Prelegenci ukazywali różne aspekty związane z Wrocławiem, jako wielonarodowościowym punktem węzłowym, leżącym na jednym z najważniejszych szlaków handlowych Europy, miasta na wschodnich peryferiach ówczesnych Niemiec, dynamicznie rozwijającą się metropolią, miasta leżącego w gruzach, biskupstwa, centrum naukowego, kulturalnego, ewangelickiego, katolickiego, żydowskiego, a przede wszystkim Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Z kolei 24 czerwca odbyło się publiczne oprowadzanie po wystawie.

Równolegle Haus Schlesien ogłosił konkurs fotograficzny, adresowany do mieszkających i odwiedzających Wrocław – „Breslau im Fokus” („Wrocław w centrum uwagi”). Do końca czerwca można było nadsyłać drogą elektroniczną zdjęcia przedstawiające „Metropolię nad Odrą” z różnych perspektyw. Najlepsze 14 zdjęć, jakie wybierze komisja konkursowa, będzie wystawiane od 21 sierpnia br. w Haus Schlesien.

W miniony weekend (17 lipca) goście Haus Schlesien spotkali się z twórczością Marka Krajewskiego, znanego w Polsce autora kryminałów. Zrobił on przede wszystkim furorę wśród niemieckich czytelników, ponieważ akcję swoich książek, m.in. „Śmierć w Breslau”, „Twierdza Breslau”) osadził we Wrocławiu sprzed lub z czasów II wojny światowej, kiedy to miasto nazywało się jeszcze Breslau. Wykład poprowadził dr Jürgen Nelles, profesor Uniwersytetu w Bonn.

W sierpniu odbędzie się ekskluzywny wywiad z kardynałem Joachimem Meisnerem. Równolegle do wystawy „Wrocław osobiście” zapoznać można się również z twórczością malarską współczesnych artystów wrocławskich: Małgorzaty Zukterowskiej i Łukasza Morawskiego, których prace wystawiane są w ramach wystawy „Młoda sztuka z Wrocławia” („Junge Kunst aus Breslau”).Wielki finał wystawy „Wrocław osobiście” nastąpi 11 września, kiedy to zorganizowana zostanie wędrówka przez historię miasta, wzbogacona o warstwę muzyczno-literacką. Następnego dnia Haus Schlesien zawita na Dolnym Śląsku. W trakcie trwającej tydzień podróży studyjnej uczestnicy odwiedzą miejsca prezentowane na wystawie i będą mogli tym samym wnieść swój własny wkład do tematu „Wrocław osobiście”.

tekst: Agnieszka Nowak (na podstawie materiałów udostępnionych przez Haus Schlesien)
foto: www.facebook.com/HausSchlesien